Το τριήμερο 24 – 26 Ιανουαρίου 2023 πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Καστοριάς το Φόρουμ για τον Θρησκευτικό Τουρισμό με τίτλο: «Βυζαντινή Καστοριά», με την συνδιοργάνωση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς, τον Δήμο Καστοριάς και τον Σύνδεσμο Ξενοδόχων Καστοριάς.

Το Φόρουμ εντάσσεται στην προοπτική για την ανάδειξη του πλούσιου βυζαντινού αποθέματος της περιοχής, την μεταλαμπάδευση της γνώσης του βυζαντινού πολιτισμού και την εν γένει περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, η οποία είναι εφικτή μέσω της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης και προβολής των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων που διαθέτει.

Την έναρξη των εργασιών, το βράδυ της Τρίτης 24 Ιανουαρίου, κήρυξε η Αντιπεριφερειάρχης κα. Δέσποινα Κοζατσάνη.

Στην συνέχεια χαιρέτισαν το Συνέδριο:

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καστορίας κ.κ. Καλλίνικος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου     κ. κ. Ιερόθεος, ο εκπρόσωπος του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτου Φλωρίνης κ.κ. Θεοκλήτου, ο Αρχιμανδρίτης π. Θεωνάς, ο Βουλευτής κ. Ζήσης Τζηκαλάγιας, η Διευθύντρια του Γραφείου Πρωθυπουργού στην Θεσσαλονίκη κ. Μαρία Αντωνίου, ο εκπρόσωπος του Δημάρχου Καστοριάς κ. Ιωάννη Κορεντσίδη, ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Καστοριάς κ. Αθανάσιος Ρήμος, ο Δήμαρχος Άργους Ορεστικού κ. Παναγιώτης Κεπαπτσόγλου, ο Δήμαρχος Νεστορίου κ. Χρήστος Γκοσλιόπουλος, η Γραμματέας σε θέματα κοινωνικής πολιτικής Νέας Δημοκρατίας, κα. Μαρία Νάτσιου.

Γραπτό χαιρετισμό απηύθυνε και η Βουλευτής κα. Ολυμπία Τελιγιορίδου.

Την πρώτη ημέρα της υποδοχής των συνέδρων έκλεισε ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας κ. Γεώργιος Κασαπίδης.

Τις εργασίες του Συνεδρίου παρακολούθησαν μέλη τοπικών φορέων, της επιστημονικής κοινότητας, του τοπικού επιχειρηματικού κόσμου, του συλλόγου ξενοδοχοϋπαλλήλων, πολίτες με ενδιαφέροντα παράδοσης, ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομιάς, σπουδαστές και καθηγητές των Δ.Ι.Ε.Κ θρησκευτικού τουρισμού και προσκυνηματικών περιηγήσεων  με έδρα την Πτολεμαΐδα και την Σύρο.

Η θεματολογία του ήταν ολοκληρωμένη και ποικίλη, διαρθρωμένη στις ενότητες:

Τα Θρησκευτικά Μνημεία, Παιδεία και Πολιτισμός στην Μεταβυζαντινή Καστοριά, Τα Βυζαντινά Μνημεία στα Μνημεία της Φύσης, Ιστορία και Μοναχισμός, Σύγχρονη ζωή της πόλης, Οργάνωση Θρησκευτικού Τουρισμού και Προώθηση Θρησκευτικού Τουρισμού Καστοριάς.

Τα επί μέρους θέματα κλήθηκαν και παρουσίασαν δόκιμοι ομιλητές, Μητροπολίτες, Επιστήμονες, Καθηγητές, Εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Φορέων της Καστοριάς.

Συγκεκριμένα, οι εισηγητές και οι τίτλοι των εισηγήσεών τους ήταν:

κα. Ανδρομάχη Σκρέκα, Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς: «Μνημεία Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς: Ναοδομία, Αρχιτεκτονική, Εικονογραφία, Ζωγραφική, Αρχοντικά, Καλντερίμια και Λοιπά Μνημεία».

Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιερόθεος: «Θεολογία και  τέχνη».

κ. Εμμανουήλ Κουτσιαύτης, Θεολόγος τ. Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων: «Παιδεία και Ελληνική γλώσσα στην Καστοριά μετά το Βυζάντιο».

κα. Ζιώτα Χριστίνα, Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλωρίνης: «Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά Μνημεία των Πρεσπών».

κα. Αναστασία Κυριατζή, Αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς: «Λίμνη: Παναγία Μαυριώτισσα. Γράμμος: Άγιος Ζαχαρίας, Ι.Μ.Τσούκας. Βίτσι: Άγ. Γεώργιος Ποιμενικού».

Πανοσιολ. Αρχιμ. π. Στέφανος Σχοινάς, Ιστορικός Αρχαιολόγος, Γραμματέας Μ.Σ. Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς: «Ιουστινιανός, Άγιοι της Καστοριάς (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς), Η Καστοριά και η Ανατολική Ιστορία».

Σεβ. Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ.κ. Συμεών: «Μοναχισμός και Μοναστήρια».

Σεβ. Μητροπολίτης Καστορίας κ.κ. Καλλίνικος: «Σύγχρονες τάσεις και ανάγκες του κόσμου και οι προσκυνηματικές περιηγήσεις».

κα. Βλάχβεη Ασπασία, Καθηγήτρια μάρκετιγκ στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας: «Προσβασιμότητα, Μεταφορά, Εξυπηρέτηση, Δομές».

Πανοσιολ. Αρχιμ. π. Σπυρίδων Κατραμάδος, Γραμματέας Γραφείου Προσκυνηματικού Τουρισμού Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος: «Οργάνωση προσκλήσεων Ενοριών και Κατηχητικών».

κα. Αναστασία Γιαννακοπούλου, επικ. Καθηγήτρια στο Εργαστήριο Ψηφιακών μέσων και Στρατηγικής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας: «Πληροφόρηση, διαφήμηση».

κα. Βασιλική Δημητροπούλου, Δρ. Ιστορικός Τέχνης, αναπλ. Εθνική Εμπειρογνώμων για Μνημεία Unesco: «Unesco, Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

κα. Φλώρα Καραγιάννη, Δρ. Βυζαντινολόγος, Διευθύντρια Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων: «Καστορά: Μιά Βυζαντινή Πολιτεία, Κέντρο για την μελέτη και ανάδειξη του Βυζαντινού Πολιτισμού».

κα. Σουλτάνα Ζορπίδου, Αρχαιολόγος, σύμβουλος επικοινωνίας: «Η Καστοριά ως προορισμός πνευματικού τουρισμού».

κ. Σιδέρης Σμαρόπουλος, Πρόεδρος Συλλόγου Ξενοδόχων Καστοριάς: «Οι προτάσεις του Συνδέσμου Ξενοδόχων Καστοριάς».

κ. Γεώργιος Κασαπίδης, Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας: «Ο Τουριστικός Σχεδιασμός της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας».

Μετά από κάθε ενότητα ακολουθούσε συζήτηση με ερωτήσεις από το κοινό.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Σημαντικές πτυχές του Συνεδρίου ήταν:

-Η παρουσίαση του πολιτιστικού και πνευματικού πλούτου της Καστοριάς και της ευρύτερης περιοχής της, με τα μνημεία και τα κειμήλια της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής εποχής, και η εργώδης προσπάθεια συντήρησής τους.

-Η παρουσίαση του «λόγου», του νοήματος των μνημείων, δηλαδή του λαμπρού θεολογικού και ιστορικού υπόβαθρου των μνημείων αυτών και η διαπίστωση ότι η πνευματικότητα εκείνης της εποχής που τα δημιούργησε παραμένει ζωντανή στην σύγχρονη Καστοριά.

-Η κατάθεση σημαντικών συγκεκριμένων και εφαρμόσιμων προτάσεων για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, με βάση τα μνημεία αυτά και το πνευματικό, ιστορικό και πολιτιστικό φορτίο τους.

Σημαντικές απτές επιτυχίες του Συνεδρίου ήταν:

– Η στοιχειοθέτηση της ανάγκης να περιληφθεί η Καστοριά στα μνημεία του παγκοσμίου Οργανισμού της UNESCO και η ανάληψη της πρωτοβουλίας προς τον σκοπό αυτό από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και τους συνδιοργανωτές του Φόρουμ.

– Η καθιέρωση ετησίου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Βυζαντινό πολιτισμό στην Καστοριά από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και τους συνδιοργανωτές του Φόρουμ.

– Η χρηματοδότηση της συγκέντρωσης στοιχείων και έκδοσης αντίστοιχου βιβλίου, όπου θα καταγράφονται οι ευεργέτες της Καστοριάς από το μακρινό παρελθόν έως και σήμερα.

Το Φόρουμ περιελάμβανε και το βιωματικό μέρος, με επισκέψεις και ξεναγήσεις στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς, σε Βυζαντινούς Ναούς της πόλης και σε δύο ιστορικά Μοναστήρια, των Αγίων Αναργύρων και του Γενεθλίου της Θεοτόκου Κλεισούρας.

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας – Π.Ε. Καστοριάς είχε τον συντονισμό, το Γραφείο Τύπου της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς είχε την μέριμνα κατά την διάρκεια των εργασιών του Φόρουμ, ενώ καθήκοντα παρουσιαστή είχε ο δημοσιογράφος Ευάγγελος Παπαδόπουλος.

Φωτογραφικά στιγμιότυπα του Φόρουμ μεταδόθηκαν μέσω αναρτήσεων, από την Σελίδα Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook) της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς και της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, ενώ η τελετή έναρξης και οι εργασίες μεταδόθηκαν ζωντανά από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς.

Το Φόρουμ εξέδωσε τα Πορίσματά του, τα οποία δημοσιεύονται κατωτέρω, όπως δημοσιεύονται κατωτέρω ως παράρτημα οι περιλήψεις όλων των εισηγήσεων.

Όλο το Φόρουμ βιντεοσκοπημένο (από το Γραφείο Τύπου της Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάες) είναι αναρτημένο στις ιστοσελίδες των διοργανωτών, ενώ οι εισηγήσεις θα δημοσιευθούν στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ

– Οι όποιες ενέργειες προς τον κοινό σκοπό της ανάπτυξης του Θρησκευτικού Τουρισμού (Προσκυνηματικών Περιηγήσεων) γίνονται με συνεργασία όλων των Αρχών και Φορέων του τόπου.

– Το Φόρουμ ανταποκρίθηκε στο κοινό αίτημα όλων των παραγόντων της περιοχής για την ανάπτυξη του λεγομένου θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή μας, για την ανάδειξη του εν πολλοίς κρυμμένου πλούτου της πόλης και της Επαρχίας της Καστοριάς και για την ενεργοποίηση μιας εναλλακτικής μορφής ανάπτυξης του τόπου μας.

– Η Καστοριά και η ευρύτερη περιοχή της έχει μια μοναδικότητα ως προς τον μεγάλο πλούτο βυζαντινών μνημείων.

– Τα βυζαντινά μνημεία έχουν μια «ταυτότητα», ένα «λόγο», ένα νόημα, δηλαδή οι κτήτορες και οι δημιουργοί τους εμπνεύστηκαν από την θεολογία της Εκκλησίας.

– Τα Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία της Καστοριάς παραμένουν «ζωντανά», δηλαδή εν λειτουργία, και η πνευματικότητά τους ικανοποιεί και τις ανάγκες των σύγχρονων ανθρώπων.

– Και η ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς που πλαισιώνει την Βυζαντινή Πολιτεία της διαθέτει επίσης πνευματικό, πολιτιστικό, ιστορικό, αρχαιολογικό πλούτο που συνδυάζεται με το φυσικό κάλλος και της πόλης και της ενδοχώρας.

– Τα μνημεία της Καστοριάς συνδέονται με τα θαυμάσια εκκλησιαστικά μνημεία των Πρεσπών, και αποτελούν μια ευρύτερη ενότητα για τους επισκέπτες – προσκυνητές – ταξιδιώτες.

– Η σύνδεση των μνημείων της Καστοριάς με άλλα μεγάλα προσκυνηματικά κέντρα, όπως με τα Μετέωρα και το Άγιον Όρος, είναι επιθυμητή και εφικτή.

– Η Καστοριά είναι μια Βυζαντινή Πολιτεία που μπορεί να αποτελέσει κέντρο για την μελέτη και ανάδειξη του Βυζαντινού Πολιτισμού.

– Η Καστοριά έχει τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί στα μνημεία πολιτισμού της Unesco.

– Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας αναλαμβάνει την πρωτοβουλία, σε συνεργασία με τους Συνδιοργανωτές του Φόρουμ και με τους εμπλεκομένους Φορείς, να ενεργήσει τα δέοντα για την ένταξη της Καστοριάς στα μνημεία της Unesco.

– Η παιδεία στην Καστοριά την εποχή του Βυζαντίου, που συνδύαζε πίστη και γλώσσα, παρέμεινε ως όπλο για την διατήρηση της εθνικής ταυτότητας.

–  Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας αναλαμβάνει την πρωτοβουλία χρηματοδότησης της συγκέντρωσης στοιχείων και έκδοσης αντίστοιχου βιβλίου, όπου θα καταγράφονται οι ευεργέτες της Καστοριάς από το μακρινό παρελθόν έως και σήμερα.

– Μεγάλες ιστορικές πολιτικές και εκκλησιαστικές προσωπικότητες συνδέονται με την Βυζαντινή Πολιτεία της Καστοριάς, όπως ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κ.ά.

– Υφίσταται διάκριση μεταξύ τουρίστα και προσκυνητή, ως προς τα κίνητρα και την συμπεριφορά.

– Υφίσταται άμεση ανάγκη για προετοιμασία των κατάλληλων δομών για την περαιτέρω ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού.

– Είναι αρμοδιότητα και υποχρέωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και γενικότερα της Πολιτείας για έργα υποδομής σε προσκυνήματα και θρησκευτικά μνημεία.

– Τέθηκαν σημαντικές εφαρμόσιμες προτάσεις για την ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού, όπως αυτές κατεγράφησαν στα πρακτικά που θα εκδοθούν.

– Το Φόρουμ δίνει το έναυσμα για την πραγματοποίηση σε ετήσια βάση Διεθνούς Συνεδρίου Βυζαντινού Πολιτισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων στην Καστοριά.

– Στον τομέα της Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης παρουσιάστηκε από τους ομιλητές η σπουδαιότητα της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας του Βυζαντίου με τα σημαντικότερα κέντρα της, μεταξύ των οποίων οι Πρέσπες και η Καστοριά. Η πόλη ανεδείχθη στους μεσαιωνικούς χρόνους σε  αυτοδύναμο διοικητικό, οικονομικό, εμπορικό και καλλιτεχνικό κέντρο της αυτοκρατορίας  με καίρια σημασία για την ασφάλειά της. Ωστόσο, και μετά την οθωμανική κατάκτηση η Καστοριά ευημερεί και εξελίσσεται σε σημαίνον οικονομικό και καλλιτεχνικό κέντρο των Βαλκανίων με αδιάψευστους μάρτυρεςτην ποιότητα της καλλιτεχνικής παραγωγής στα κτήρια της θρησκευτικής και κοσμικής της αρχιτεκτονικής.

– Τέλος, εκφράστηκε η ευχή στα επόμενα συνέδρια να διευρυνθεί τόσο η θεματολογία  όσο και το εύρος των εισηγητών, ώστε να συμβάλλουν δυναμικά στο να καταστεί η Καστοριά κέντρο έρευνας και μελέτης του βυζαντινού πολιτισμού στα Βαλκάνια γενικότερα.

Εκ της οργανωτικής επιτροπής

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΕΛΕΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΕΚ ΤΩΝ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝ

Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Καστοριάς Δέσποινα Κοζατσάνη

Αποτελεί για εμάς ιδιαίτερη τιμή η παρουσία σας σήμερα εδώ, και είναι μεγάλη η χαρά μας που διοργανώνουμε, για πρώτη φορά, ένα  Βυζαντινού Φόρουμ στην Καστοριά, με θέμα: Θρησκευτικός Τουρισμός «Η Βυζαντινή Καστοριά».

Πρόκειται για μια κοινή προσπάθεια της  Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, της Αντιπεριφέρειας Καστοριάς, του Δήμου Καστοριάς, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς και Φλώρινας  και του Συνδέσμου Ξενοδόχων Π.Ε. Καστοριάς

Η εκδήλωση αυτή καταδεικνύει  το κοινό ενδιαφέρον όλων μας να αναδειχθεί και να προωθηθεί μια άλλη μορφή τουρισμού, αυτή του θρησκευτικού.

Η πραγματοποίηση του συγκεκριμένου φόρουμ σκοπό έχει την ανάδειξη του πλούσιου βυζαντινού αποθέματος της περιοχής,  την γνωριμία μας με αυτή, στη μεταλαμπάδευση της γνώσης του βυζαντινού πολιτισμού και στην εν γένει περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, η οποία είναι εφικτή μέσω της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης και προβολής των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων που διαθέτει.

Θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ και στους σπουδαστές και εκπαιδευτικούς που βρίσκονται ανάμεσά μας, οι οποίοι ήρθαν από τις περιοχές τους για να παρακολουθήσουν το φόρουμ, έχοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά την περιοχή μας. Καλώς ορίσατε λοιπόν.

Θα ήθελα  να ευχαριστήσω θερμά όλους τους ομιλητές του φόρουμ, τους οποίους διαβεβαιώ ότι αναμένουμε  με ενδιαφέρον να ακούσουμε τις εισηγήσεις τους.

Εύχομαι το φόρουμ αυτό να καθιερωθεί και να συμβάλλει στην  περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειάς μας.

Καλησπέρα Βυζαντινή Καστοριά!.

 Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καστορίας κ.κ. Καλλινίκος.

 Αρχίζει τις εργασίες του το πρώτο Φόρουμ Θρησκευτικού Τουρισμού, εδώ στην Δυτική Μακεδονία, στην Καστοριά, με τον τίτλο «Βυζαντινή Καστοριά».

Πρόκειται για σημαντικό γεγονός, αν σκεφθεί κανείς ότι Συνέδρια με το θέμα αυτό πραγματοποιούν εσχάτως Κράτη, Υπουργεία, μεγάλοι Οργανισμοί.

Το Φόρουμ αυτό ανταποκρίνεται στο κοινό αίτημα όλων των παραγόντων της περιοχής για την ανάπτυξη του λεγομένου θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή μας, για την ανάδειξη του εν πολλοίς κρυμμένου πλούτου της πόλης και της Επαρχίας της Καστοριάς και για την ενεργοποίηση μιας εναλλακτικής μορφής ανάπτυξης του τόπου μας.

Από την πρώτη στιγμή που ήρθα στην Καστοριά έγινα δέκτης των αιτημάτων των τοπικών παραγόντων, που έχουν κοινή συνισταμένη την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού.

Η πρωτοβουλία για την διοργάνωση του Φόρουμ ανήκει στον πλέον αρμόδιο φορέα, την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και την Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς.

Και διοργανώνεται με τον ενδεδειγμένο τρόπο, σε συνεργασία με όλους τους αρμοδίους και εμπλεκομένους φορείς: με την Ιερά Μητρόπολη Καστορίας, τον Δήμο Καστοριάς, την Εφορεία Αρχαιοτήτων και τον Σύνδεσμο Ξενοδόχων Καστοριάς.

Η συνεργασία ήταν και η συμβουλή του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ.Ιερωνύμου προς εμέ μετά την εκλογή μου, όταν τον ρώτησα πως θα ενεργώ για τα πολλά μνημειώδη Ναΰδρια της πόλης. Μου απάντησε επαναλαμβάνοντας την λέξη: Συνεργασία, συνεργασία.

Αυτήν την συνεργασία βρήκα στην Καστοριά, σε αυτή την συνεργασία στηρίζεται και το παρόν Φόρουμ, και χαίρομαι γι᾽ αυτό.

Ο τίτλος Βυζαντινή Καστοριά δείχνει το κέντρο βάρους που θα έχει η προσπάθεια για ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή.

Ο όρος Βυζαντινή εκφράζει μια μεγαλοπρέπεια, ένα φως και παραπέμπει στην ένδοξη αυτή σελίδα του Γένους μας. Βέβαια, ο ακριβής ιστορικά όρος είναι Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης – Κωνσταντινούπολης και όχι Βυζάντιο.

Η Καστοριά, το δεύτερο συνθετικό του τίτλου, είναι το όνομα της πόλης με το μεγάλο ιστορικό και πολιτιστικό βάρος. Της πόλης και της επαρχίας που είναι προικισμένη και με πολλές φυσικές καλλονές.

Στον τίτλο αυτό του Φόρουμ προσωπικά προσθέτω και τον όρο Ζωντανή, δηλαδή Ζωντανή Βυζαντινή Καστοριά, από την άποψη ότι τα μνημεία της δεν έχουν απλώς μουσιακό νεκρό χαρακτήρα, αλλά η παράδοση που δημιούργησε τα μνημεία ναοδομίας και αγιογραφίας παραμένει ζωντανή στους κατοίκους της πόλεως, από την περιτείχισή της από τον Ιουστινιανό μέχρι σήμερα.

Ο σκοπός του Φόρουμ θα παρουσιασθεί από τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας κ. Γεώργιο Κασαπίδη.

Η θεματολογία του Φόρουμ αποδεικνύει την σφαιρική αντιμετώπιση του θέματος, ώστε να τεθούν ισχυρές βάσεις στις όποιες δράσεις πραγματοποιηθούν προς τον σκοπό της ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού στο τόπο μας.

Με άλλα λόγια, με το σημερινό Φόρουμ τίθεται η φιλοσοφία των προσκυνηματικών περιηγήσεων, του λεγομένου θρησκευτικού τουρισμού, στην περιοχή μας, και γίνεται προσπάθεια για να δοθεί η ταυτότητα του περιεχομένου των προσκυνηματικών περιηγήσεων στην Καστοριά.

Και αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Η Ιερά Μητρόπολη βοηθά στην προσπάθεια της τοπικής Αυτοδιοίκησης να αναδείξει τα μνημεία της και να ελκύσει περισσότερους επισκέπτες που θέλουν να τα επισκεφθούν.

Η Ιερά Μητρόπολη έχει σχέδια για το θέμα αυτό, που καθώς θα ανακοινώνονται τμηματικά, θα βοηθούν στην κοινή προσπάθεια όλων μας.

Θέλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τον Περιφερειάρχη κ. Γεώργιο Κασαπίδη και τους συνεργάτες του, ιδιαιτέρως την Αντιπεριφερειάρχη κ. Δέσποινα Κοζατσάνη, για την πρωτοβουλία τους αυτή και για την όλη διοργάνωση.

Θέλω να τους ευχαριστήσω για την πρόσκλησή τους σε συνεργασία και για την αποδοχή των προτάσεών μας στην διοργάνωση του Φόρουμ.

Θέλω να ευχαριστήσω ως Μητροπολίτης τους εκλεκτούς εισηγητές και να καλωσορίσω όσους έρχονται από άλλες πόλεις.

Ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω τους Σεβ. Μητροπολίτες Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεο και Φθιώτιδος κ. Συμεών για την ανταπόκρισή τους να εισηγηθούν τα αντίστοιχα πολύ ενδιαφέροντα θέματα, και τον εκπρόσωπο του Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας μας, Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη π. Σπυρίδωνα Κατραμάδο.

Να ευχαριστήσω και τους συνεργάτες μου Αρχιμανδρίτη π. Στέφανο Σχοινά και κ. Εμμανουήλ Κουτσιαύτη για τις εισηγήσεις τους.

Θέλω να ευχαριστήσω το Γραφείο Τύπου και τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας για την τηλεοπτική και ραδιοφωνική κάλυψη του γεγονότος. Η ραδιοφωνική κάλυψη είναι ζωντανή, ενώ τα βίντεο του Συνεδρίου θα δημοσιευθούν και θα παραμείνουν αναρτημένα στην ιστοσελίδα της Μητροπόλεώς μας.

Εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου και κυρίως στις προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας με τους θεσμικούς φορείς της για την ανάπτυξη του θαυμαστού τόπου μας και για την καλλιέργεια της δημιουργικότητας μέσα σε ένα κλίμα αισιοδοξίας και κοινωνικότητας.

Αντιδήμαρχος Τουρισμού Καστοριάς Αθανάσιος Ρήμος

Αποτελεί για μένα ιδιαίτερη χαρά να βρίσκομαι σήμερα ανάμεσα σας, στην έναρξη του πρώτου forum για το Θρησκευτικό Τουρισμό που διοργανώνεται στην πόλη μας με θέμα “Βυζαντινή Καστοριά”, εκπροσωπώντας τον Δήμο Καστοριάς.

Η κατάρτιση και η εμπειρία των συνέδρων που συμμετέχουν στο πλούσιο πρόγραμμα του forum και οι περιηγήσεις που θα γίνουν, είναι βέβαιο ότι θα μας αποκαλύψουν- με τον ιδανικότερο τρόπο- τον πλούτο της Βυζαντινής κληρονομιάς μας, καθώς και χρήσιμα θέματα που σχετίζονται με τον θρησκευτικό τουρισμό και τις προοπτικές ανάπτυξής του στην περιοχή μας.

Οφείλω να επισημάνω την χρονική  στιγμή που πραγματοποιείται το forum αυτό. Σε μια περίοδο που ο κλάδος του τουρισμού βρίσκεται- τοπικά – σε εντυπωσιακή ανοδική τροχιά και εξέλιξη, την οποία οφείλουμε να διατηρήσουμε. Μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί η καθιέρωση της Καστοριάς στον τουριστικό χάρτη. Επιδίωξή μας, για την οποία αγωνιζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις, είναι να γίνει προορισμός τεσσάρων εποχών, ιδανικός για όλους.

Η ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού αποτελεί φυσικά προτεραιότητα στον σχεδιασμό μας. Δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, καθώς έχουμε την ευλογία να ζούμε σε έναν τόπο που είναι προικισμένος με βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς και πλούσια παράδοση που οφείλουμε να διασώσουμε, να μάθουμε και να παραδώσουμε στα παιδιά μας.

Η ανάδειξη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, γιατί όχι και σε Παγκόσμια κλίμακα, δεν αποτελεί ουτοπία, αν οργανωθούμε και δουλέψουμε μεθοδικά και συλλογικά. Το όραμα υπάρχει. Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει. Η Καστοριά αλλάζει, κλείνει τον κύκλο εσωστρέφειας και κοιτάζει το μέλλον με αισιοδοξία. Ήρθε η ώρα ο κόσμος να μάθει για την Βυζαντινή Καστοριά. Ήρθε η ώρα ο κόσμος να έρθει εδώ να γνωρίσει από κοντά, εκτός από τη φυσική ομορφιά και τον πολιτισμό της περιοχής μας.

Όλα αυτά προϋποθέτουν, βεβαίως, την κοινή μας προσπάθεια. Ο Δήμος Καστοριάς είναι και θα είναι αρωγός αυτού του οράματος. Τώρα θέτουμε τις βάσεις.

Από την πλευρά μας, ως Δήμος Καστοριάς, σε επίπεδο τουρισμού έχουν γίνει και θα γίνουν και στο μέλλον πολλές δράσεις, οι οποίες στόχο έχουν να προβάλλουν και να προωθήσουν το τουριστικό προϊόν της περιοχής μας, τα πρώτα αποτελέσματα των οποίων είναι ήδη ορατά.

Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι για πρώτη φορά προχωρά με πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής η διαδικασία του branding της Καστοριάς, με σκοπό η περιοχή μας να αποκτήσει τουριστική στρατηγική ταυτότητα, την οποία δεν διέθετε ποτέ έως σήμερα.

Το Branding της Καστοριάς και τα αποτελέσματα της μελέτης που έχουμε στα χέρια μας πρέπει να αξιοποιηθούν στο μέγιστο από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για να καταστήσουμε τον τόπο μας ως έναν ιδανικό τουριστικό προορισμό.

Επίσης, εντός της εβδομάδας θα έχουμε ένα νέο τουριστικό περίπτερο στο κέντρο της πόλης, όπου θα εξυπηρετούνται και θα ενημερώνονται οι επισκέπτες μας, καθώς και πολλές άλλες δράσεις που είναι σε εξέλιξη με στόχο την ανάπτυξη του τουρισμού!

Κλείνοντας, εκφράζω τα θερμά συγχαρητήρια μου σε όλους τους διοργανωτές, τους υποστηρικτές και του συμμετέχοντες του 1ου forum για τον Θρησκευτικό Τουρισμό. Είμαι βέβαιος ότι μιλάμε πλέον για έναν θεσμό, ο οποίος όχι μόνο θα καθιερωθεί, σε ετήσια τουλάχιστον βάση, αλλά θα προσελκύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Μεταφέρω τις ευχές του Δημάρχου Καστοριάς για καλή επιτυχία του συνεδρίου, ο οποίος δυστυχώς για λόγους ανωτέρας βίας δεν κατάφερε να είναι εδώ μαζί μας σήμερα!

Δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο τον Αγιασμό και την έναρξη του τριήμερου forum για τον Θρησκευτικό Τουρισμό: “Βυζαντινή Καστοριά”. 24-1-2023:

https://www.youtube.com/watch?v=XNMP6BG-Sb8

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ

κα. Ανδρομάχη Σκρέκα, Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑ

Ο τίτλος του θέματος προσφερόταν για μια σύντομη περιδιάβαση στο βυζαντινό χωροχρόνο αναδεικνύοντας τη σπουδαιότητα της πόλης σε όλα τα επίπεδα για τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Παρουσιάστηκαν νέα στοιχεία που σχετίζονται με την προέλευση της ονομασία της Καστοριάς, όπως και οικοδομικά κατάλοιπα της πρωτοχριστιανικής πόλης. Τους μεσαιωνικούς χρόνους η Καστοριά εξελίσσεται σε σημαίνον εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο με καίρια θέση για την αμυντική ικανότητα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα, αποτελούσε αυτοδύναμο διοικητικό κέντρο με τοπικούς άρχοντες και κρατικούς αξιωματούχους. Πολύτιμες μαρτυρίες παρέχουν οι κτητορικές και αφιερωματικές επιγραφές, όσο και οι προσωπογραφίες σε ναούς της πόλης.

Στην μνημειακή αρχιτεκτονική έγινε αναφορά στους αρχιτεκτονικούς τύπους των εκκλησιών, τα μορφολογικά στοιχεία και τον κεραμοπλαστικό τους διάκοσμο που κατατάσσουν την Καστοριά σε μία ιδιαίτερη κατηγορία της αρχιτεκτονικής. Στην ενότητα της τέχνης παρουσιάστηκαν οι παλαιότερες απεικονίσεις στα μνημεία, τα εξέχοντα έργα της ζωγραφικής του 12 ου αι. αλλά και τα ιδιαίτερα εικονογραφικά προγράμματα των εκκλησιών του 13 ου και 14 ου αι. που αποδεικνύουν το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των παραγγελιοδοτών και των αγιογράφων. Οι εκκλησιαστικές αυτές χορηγίες και η πρακτική της μνημόνευσης στις επιγραφές είχαν ως απώτερο σκοπό την κοινωνική ανάδειξη, αποτελώντας ταυτόχρονα παράκληση για σωτηρία και αιώνια ζωή.

Το δεύτερο μέρος της παρουσίασης επικεντρώθηκε στην Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική της πόλης με επίκεντρο τους παραδοσιακούς οικισμούς Ντολτσό και Απόζαρι. Η αρχιτεκτονική των αρχοντικών, η διάταξή τους και οι διακοσμήσεις τους – τοιχογραφίες, ξυλόγλυπτες διακοσμήσεις και περίτεχνοι φεγγίτες- στις οποίες ανιχνεύονται επιδράσεις από την τέχνη του μπαρόκ, του ροκοκό και την ανατολίτικη τέχνη, επιβεβαιώνουν τις γνωστές και από τις πηγές, σχέσεις των καστοριανών εμπόρων με τα παλάτια της Κωνσταντινούπολης και τις πρωτεύουσες της Δυτικής Ευρώπης.

Δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο  την Εισήγηση της κας Ανδρομάχης Σκρέκα 25-1-2023:

https://www.youtube.com/watch?v=ezioISzWeCY

Σεβασμιώτατος  Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιερόθεος

ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος, εισηγήθηκε το θέμα: «Οι δύο τύποι θεολογιών (δυτικός και ορθόδοξος) και οι δύο βαθμοί της Ορθοδόξου θεολογίας στην τέχνη», στην ενότητα του Συνεδρίου για τα άϋλα μνημεία.

Διάρθρωσε το θέμα του σε πέντε (5) κεφάλαια: 1. Ορθόδοξη και δυτική θεολογία και τέχνη, 2. Σχολαστικισμός και ησυχασμός, 3. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης για την ανοικοδόμηση Ιερού Ναού, 4. Οι δύο βαθμοί θεολογίας, κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, και 5. Οι αγιογραφίες ως έκφραση των βαθμών της τελειώσεως.

Στις ενότητες αυτές ανέλυσε την ορθόδοξη μέθοδο θεογνωσίας-θεολογίας και τις διαφορές των θεολογικών παραδόσεων της Εκκλησίας και της Δύσης και το πως αυτές αποτυπώνονται και εκφράζονται με τον λόγο, γραπτό και προφορικό, με τα εικονίσματα-αγιογραφίες και με την ναοδομία.

Παρουσίασε το πως η θεολογία της Εκκλησίας εκφράσθηκε και εκφράζεται με λόγους και εικονίσματα και συγκεκριμένως πως εκφράσθηκε στα εκκλησιαστικά μνημεία της Καστοριάς

Και ο Σεβασμιώτατος περάτωσε την εισήγησή του, επιλέγοντας:

«Το συμπέρασμα είναι ότι η ορθόδοξη θεολογία διατυπώνεται και εκφράζεται στην ναοδομία και την αγιογραφία. Τα κτίσματα και οι αγιογραφίες γίνονται από ανθρώπου που είναι εκφραστές της Ορθοδόξου Παραδόσεως και οδηγούν στην κοινωνία με τον Θεό. Και φυσικά αυτή είναι η ζωντανή παράδοση της Καστοριάς.

Όταν, λοιπόν, λέτε ότι η Καστοριά είναι Βυζαντινή πόλη (Ρωμαίϊκη πόλη), αυτό πρέεπι να το εννοείτε ότι είναι Ορθόδοξη θεολογική πόλη, εκφράζει την Ορθόδοξη θεολογία της Εκκλησίας και αυτό είναι αρκετά προκλητικό, γιατί σας προσκαλεί σε πνευματική εγρήγορση, σε αναβάσεις θεολογικές και σε απόκτηση γνώσεως θεολογικής. Ζη κανείς σε ένα θεολογικό τόπο και εμπνέεται στο να καταλαβαίνει τι είναι Ορθόδοξη θεολογία και πως πρέπει να θεολογεί, πως να θεολογεί εκκλησιαστικά και πως να εκκλησιάζεται θεολογικά».

Δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο την Εισήγηση του Μητροπολίτου Ναυπάκτου  κ.κ. Ιερόθεου. 25-1-2023

https://www.youtube.com/watch?v=Y_DwXfwa0B0

κ. Εμμανουήλ Κουτσιαύτης, Θεολόγος τ. Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων

ΠΑΙΔΕΙΑ  ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ  ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Τα εκατόν πενήντα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453 από τους Τούρκους  ήταν πολύ σκληρά για τον υπόδουλο ελληνισμό. Σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής (δημογραφικό, οικονομία, παιδεία), υπήρχε κάμψη και μαρασμός. Ιδιαίτερα στην παιδεία υπάρχουν μαρτυρίες πλήρους απαιδευσίας. Ενδεικτικό στοιχείο το γεγονός ότι κανένας εκ των πατριαρχών μέχρι τον Κύριλλο Λούκαρι το 1600 δεν είχε πανεπιστημιακή μόρφωση. Παρά ταύτα όλα αυτά τα χρόνια οι καστοριανοί κράτησαν αλώβητο τον εθνισμό και τη χριστιανική τους πίστη και ανέδειξαν αγίους και μάρτυρες, όπως τον άγιο Ιάκωβο και τους συν αυτώ το 1520, τον Νούλτσο με τον γαμβρό και αδελφό του  (21 Απριλίου 1696), τον Μάρκο τον εκ Κλεισούρας, τον ιερέα Βασίλειο εκ Χιλιοδένδρου, που προσφάτως κατετάγησαν στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μας. Ανέδειξε και εθνομάρτυρες τους αδελφούς Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ. Οι Καστοριανοί διέθεταν το πνεύμα « συνεργασίας και εθνικής αντιστασιακής συνοχής, που σε συνδυασμό και με την πολιτικότητά τους  έδινε σ’ αυτούς  τη δυνατότητα διατήρησης  των εκκλησιών με τις μοναδικές αγιογραφίες της και των αρχοντικών της.

Η Καστοριά στο θέμα της παιδείας δεν αποτελούσε εξαίρεση μέχρι και τα τέλη του 17ου αρχές του 18ου αιώνα, οπότε εμφανίζονται φωτισμένες προσωπικότητες, οι οποίες ως φιλογενείς και ισχυροί του χρήματος ανέλαβαν το κόστος της «βαρυδάπανης» παιδείας ιδρύοντας στην Καστοριά  Σχολεία, όπως  ο Γεώργιος Καστ(ο)ριώτης, ο Γεώργιος Δ. Κυρίτσης και πιθανότατα ο Μανωλάκης Καστοριανός. Οι φορείς αυτοί (πρόσωπα-ιδρυτές) επέβαλαν το δικό τους πρόγραμμα, το οποίο περιοριζόταν κυρίως στα «γραμματικά»  με δασκάλους κατά κανόνα κληρικούς. Αργότερα στη χορεία των δασκάλων εισέρχονται και λαϊκοί. Με την πάροδο του χρόνου και  με τη φιλελευθεροποίηση που επήλθε με τα ΧάττιΣερίφ (3 Νοεμ. 1839) και ΧάττιΧουμαγιούν (18 Φεβρ. 1856), με τα οποία καθιερώνονταν ισονομία και ισοπολιτεία όλων των οθωμανών υπηκόων, ανεξάρτητα από τη φυλή και το θρήσκευμά τους, καθώς και των Γενικών Κανονισμών περί διευθετήσεως των εκκλησιαστικών και εθνικών πραγμάτων, οι οποίοι συντάχθηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχουμε μία αλματώδη άνθιση της παιδείας στον υπόδουλο ελληνισμό και βέβαια στην Καστοριά. Συνεπικούρησαν σ΄αυτό το έργο της Εκκλησίας και της Κοινότητας  ως προς το θέμα της λειτουργίας των σχολείων, εκτός από τους φιλογενείς ευεργέτες και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Καστοριάς και άλλοι Σύλλογοι πανελλήνιας εμβέλειας. Οι στόχοι τώρα της εκπαίδευσης και το πρόγραμμα διαφοροποιούνται προς το φιλελεύθερο.

Ως προς τη γλώσσα η κοινή – δημοτική γλώσσα που μιλάμε και γράφουμε σήμερα δεν είναι διαφορετική στα δομικά της στοιχεία (χρόνοι, φωνή, έγκλιση, πτώση, αριθμός, γένος κ.λ.π.) Στο Βυζάντιο ο απλός κόσμος μιλούσε την κοινή καθομιλουμένη σε αντίθεση με τους διανοούμενους που μιλούσαν και γράφανε στη λόγια γλώσσα των Αττικών ρητόρων. Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκαν  νέες διάλεκτοι και ιδιώματα. Η ντοπιολαλιά της περιοχής  Καστοριάς εντάσσεται  στα βόρεια ή καλύτερα στα ημιβόρεια ιδιώματα με κάποια  ιδιαίτερα χαρακτηριστικά φωνηεντισμού,  φωνητικούς και  λεξιλογικούς αρχαϊσμούς κ.λπ. Πάντως απ΄όλα αυτά προκύπτει ότι η ορθόδοξη πίστη και γλώσσα υπήρξε το όπλο άμυνας του ελληνισμού εναντίον του κατακτητή.

Δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο την Εισήγηση του κ. Εμμανουήλ Κουτσιαύτη. 25-1-2023

https://www.youtube.com/watch?v=c5_UWyRnM8M

κα. Ζιώτα Χριστίνα, Δρ Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλωρίνης,

BYZANTINA KAI METABYZANTINA MNHMEIA TΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ

Η περιοχή των Πρεσπών αποτελεί ελκυστικό προορισμό για εξορμήσεις προσκυνηματικού τουρισμού, καθώς συνδυάζει την απαράμιλλη φυσική ομορφιά με κορυφαία Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία. Αναφέρονται επιλεκτικά: Η Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου στην ομώνυμη νησίδα της Μικρής Πρέσπας, τρίκλιτηξυλόστεγη βασιλική με μνημειακές διαστάσεις που οικοδομήθηκε στα τέλη του 10ου αι. και λειτούργησε ως επισκοπικός ναός έως τις αρχές του 15ου αι. Η Μονή της Παναγίας Πορφύρας, που κτίσθηκε περί τα τέλη του 15ου αι. και στο καθολικό της διατηρούνται τοιχογραφίες του 1524 και του 1741. Ο  Ι.Ν. Αγίου Γερμανού στην ομώνυμη κοινότητα, των αρχών του 11ου αι. Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο, κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1743 και δύο πρωιμότερες φάσεις εικονογράφησης. O Άγιος Νικόλαος Πύλης, μικρός τρίκογχος ναός με τρούλο και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τοιχοποιία, που ανάγεται στα τέλη του 13ου αι. Ο Ι.Ν. Αγίας Άννας Λευκώνα, μικρός τρίκογχος ναός με λιτή του 11