Πάνος Τσολάκης

Στις 29-10-21 και σε ηλικία 75 ετών, “έφυγε” από τη ζωή στην Θεσσαλονίκη ο αρχιτέκτονας καθηγητής του ΑΠΘ Παναγιώτης Τσολάκης, αφήνοντας σημαντικό έργο πίσω του.

Μέσα από τη στήλη της “Βιβλιοπαρουσίασης” συνεχίζουμε το μαγευτικό μας ταξίδι  με τον πολυγραφότατο ιστοριογράφο της Καστοριάς, Παναγιώτη Τσολάκη και το βιβλίο του “η Κάτω Αγορά της Καστοριάς- σμιλεύοντας το ιστορικό παρελθόν της πόλης”. Έκδοση Εμπορικού Συλλόγου Καστοριάς.

Ο Πάνος Τσολάκης είναι Αρχιτέκτονας. Διετέλεσε καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου δίδασκε Ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Εδώ και χρόνια ασχολήθηκε ιδιαίτερα με ερευνητικά θέματα, που αφορούν τον τόπο καταγωγής του την Καστοριά. Έχει διδάξει σε μεταπτυχιακά τμήματα, συμμετείχε σε ελληνικά και ξένα Επιστημονικά Συνέδρια με ανακοινώσεις και δημοσίευσε τα εξής βιβλία: Η αρχιτεκτονική των Πρεσπών, (με Γ. Καραδέδο), Μέλισσα 1989, Τα καράβια της Καστοριάς (University Studio Press, 1992), Η Εβραϊκή συνοικία της Καστοριάς (IMXA, 1994), Τοπογραφία της Καστοριάς στη Βυζαντινή εποχή (1996), Αρχιτεκτονικές και Πολεοδομικές έρευνες στην Καστοριά (University Studio Press, 2001), Οθωμανικά διοικητήρια στον ελλαδικό χώρο, 1850- 1912 (University studio Press, 2008), Η Αρχιτεκτονική της παλιάς Καστοριάς (Επίκεντρο, 2009), Ο προσφυγικός συνοικισμός της Καστοριάς (Grafo, 2010), Καστοριά, τόπος και ιστορία (Grafo, 2015), Δυτικομακεδόνες γουναράδες στη Λειψία, (2017), Καστοριά, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία, Κατοχή, (2019) κ.ά.

Περίληψη 

Η Κάτω Αγορά της Καστοριάς αποτελεί τη νεότερη αγορά της πόλης, που άρχισε να οργανώνεται από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά.

Η αγορά αυτή εκτείνεται στην αρχή της λιμναίας χερσονήσου, όπου βρίσκεται κτισμένη η Καστοριά και έξω από το οχυρό διατείχισμα, που απέκοπτε άλλοτε ολόκληρη τη χερσόνησο από τη μία πλευρά της λίμνης μέχρι την άλλη, προστατεύοντας με τον τρόπο αυτό την πόλη. Λείψανα του διατειχίσματος διατηρούνται μέχρι σήμερα κοντά στο Δημαρχείο και το Δ’ Δημοτικό σχολείο. Η Κάτω Αγορά τέμνει την ιστορία της Καστοριάς και η τομή αυτή φτάνει πολύ βαθιά. Το διατείχισμα, όπως και ορισμένοι δρόμοι της περιοχής, ανάγονται στα χρόνια ίδρυσης της πόλης από τον Ιουστινιανό (527- 565). Από τη βυζαντινή εποχή έξω από τα τείχη των πόλεων γίνονταν τα διάφορα παζάρια και υπήρχαν χάνια, μοναστήρια και νεκροταφεία, καθώς και ορισμένες οχληρές για τους κατοίκους λειτουργίες, όπως ψαράδικα, χασάπικα, σιδεράδικα κ.ά.

Η Κάτω Αγορά αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση της πόλης και σήμερα αποτελεί το βασικό εμπορικό κέντρο της Καστοριάς, καθώς η παλιά παραδοσιακή αγορά του Τσαρσιού έχει περιέλθει σε παρακμή.

Απόσπασμα

Η Καστοριά απέκτησε δίκτυο ύδρευσης το 1928 από τις πηγές του χωριού Κεφαλάρι και ηλεκτροφωτισμό το 1930 από τοπικό εργοστάσιο, που κατασκευάστηκε από τη γερμανική εταιρεία Ελίν, περίπου 150 μ. πριν τη δυτική είσοδο της Κάτω Αγοράς. Στη θέση του βρίσκονται σήμερα οι υπηρεσίες του Ερυθρού Σταυρού. Το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού λειτουργούσε μέχρι το 1953, οπότε συνδέθηκε η πόλη με το δίκτυο της ΔΕΗ. Με τη λειτουργία του δικτύου ύδρευσης τοποθετήθηκε στην Κάτω Αγορά για τους παζαριώτες μία δημόσια μπρούτζινη βρύση στην οδό 11ης Νοε. κοντά στην Εθνική Τράπεζα. Στο διάστημα 1925 – 1934 κατασκευάστηκε με κρατική δαπάνη νέος δρόμος προς το Αμύνταιο, πλάτους 6μ., που ακολούθησε τη διαδρομή Δισπηλιό, Κορησός, Νταούλι και Λέχοβο.

Τα ιστορικά βιβλία κρύβουν γνώση, συναίσθημα και ένα ταξίδι σε μία άλλη εποχή. Ένα ταξίδι που ο συγγραφέας το ξεκινάει από την Βυζαντινή εποχή, για να συνεχίσει με την Οθωμανική περίοδο και να γνωρίσουμε μέσα από το πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό τη λειτουργία της Κάτω Αγοράς, να ανακαλύψουμε τα μαγαζιά… Όλα μιας άλλης εποχής. Της ασπρόμαυρης. Δίνεται έτσι, η ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει άγνωστα στοιχεία από την ιστορική διαδρομή της πόλης μέσα στο χρόνο.

Φωτογραφία εξωφύλλου:

Η οδός της 11ης Νοεμβρίου αποτελεί τον κεντρικό δρόμο της Κάτω Αγοράς, που συνδέει τις δυο εισόδους της πόλης, τη δυτική από το Άργος Ορεστικό και την Κοζάνη και τη βόρεια από τη Φλώρινα.

Στο βάθος διακρίνεται τροχονόμος πάνω σε βάθρο που ρύθμιζε την κυκλοφορία στη θέση Διασταύρωση, όπου συγκλίνουν από αριστερά οι οδοί Αλ. Κομνηνού και Κολοκοτρώνη και από δεξιά η οδός Αμύντα, που οδηγούσε στο παλιό Σταροπάζαρο. Στο βάθος φαίνεται το παντοπωλείο του Λαζ. Γιαννάκη και σε πρώτο επίπεδο αριστερά το μαγαζί ειδών γουναρικής του Ι. Ελιάου και δεξιά το χάνι του Α. Παπαμιχάλη, στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Εθνική τράπεζα (φωτ. 1960).

Ελένη Κωστοπούλου