Ο προφήτης Ηλίας ήταν Ισραηλίτης προφήτης του Θεού. Ήταν γιος του Σάβωκ και καταγόταν από ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Γαλαάδ που ονομαζόταν Θέσβη. Κατοικούσε στη γη Γαλαάδ και έδρασε στα χρόνια του βασιλιά Αχαάβ, κατά τον 9ο-10ο αιώνα π.Χ…Το όνομα Ηλίας αποτελεί ελληνική μεταφορά του αντίστοιχου εβραϊκού ονόματος Ελιγιαχού (אליהו‎), το οποίο σημαίνει «Ο Θεός μου είναι Ο Ων».

Η φυγή στην έρημο

Άγγελος Κυρίου ξυπνά τον προφήτη Ηλία προσφέροντας του τροφή, πριν αναχωρήσει για την έρημο κυνηγημένος από την βασίλισσα Ιεζάβελ. Εικόνα δια χειρός Φίκου.

Ο Αχαάβ βασιλιάς του Ισραήλ, κατά τη βασιλεία του οποίου έζησε ο Προφήτης Ηλίας, καταδίωξε την πατρώα θρησκεία. Ο Προφήτης Ηλίας ήταν πιστός στο Θεό, και μάλιστα έδειχνε τέτοιο ζήλο, που θανάτωσε και όλους τους ιερείς του δαίμονα βάαλ, χωρίς να δείξει έλεος, γι΄αυτό και η γυναίκα του Αχαάβ, Ιεζάβελ, ήθελε να τον σκοτώσει. Ο Προφήτης Ηλίας επειδή φοβήθηκε την Ιεζάβελ, έφυγε με τα πόδια μέσα στην έρημο από το όρος Κάρμηλος, και έφτασε μέχρι το όρος Χωρήβ στη χερσόνησο του Σινά. Εκεί κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο.

Τα θαύματα

Στον προφήτην Ηλία, αποδίδονται ορισμένα θαύματα. Κατά την Παλαιά Διαθήκη κατέβασε τρεις φορές φωτιά από τον ουρανό (Βασιλειών Γ ιη’ 39). Κατά το ίδιο βιβλίο, ο προφήτης Ηλίας με τον λόγο του εμπόδισε τη βροχή και δεν έβρεξε ο ουρανός για τριάμισι χρόνια. Επίσης του αποδίδεται η ανάσταση του νεκρού γιου της Σαραφθίας χήρας. Αναφέρεται ότι στο όρος Χωρήβ είδε τον Θεό.

Η ιστορία αναφέρει πως ο προφήτης Ηλίας δεν έχει πεθάνει, αλλά αναλήφθηκε με πύρινη άμαξα στον ουρανό, αφού άφησε συνεχιστή του έργου του το μαθητή του, Ελισαίο. Τέλος, στη Μεταμόρφωση του Ιησού, στάθηκε δίπλα Του μαζί με τον Μωϋσή.

Η ανάληψη 

Στις 20 Ιουλίου, κατά την ορθόδοξη παράδοση, εορτάζεται η μνήμη του προφήτου. Οι ορθόδοξοι δεν εορτάζουν την κοίμηση του, αλλά την ανάληψή του. Από την άλλη, ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι ο Προφήτης Ηλίας δεν ανελήφθη όπως ο Ιησούς στον ουρανό, αλλά άφησε ο Θεός να φανεί ότι ανελήφθη και ο προφήτης Ηλίας ζει στην γη με φθαρτό σώμα, εδώ και χιλιάδες χρόνια τώρα. Έτσι εμφανίστηκε με το υλικό του σώμα ως εκπρόσωπος των ζώντων, στη Μεταμόρφωση του Κυρίου στο όρος Θαβώρ (Ματθ. 17,3) και, όπως αναφέρει ο προφήτης Μαλαχίας και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος στην Αποκάλυψη, αναμένεται να εμφανιστεί και να καταδείξει τον Αντίχριστο μαζί με τον Ενώχ αλλά θα ηττηθούν και θα σκοτωθούν, πριν από τη Δευτέρα Παρουσία. Πηγή: el.m.wikipedia.org

Ο προφήτης Ηλίας που τιμάται στις 20 Ιουλίου έχει χαρακτηριστεί προστάτης των γουνοποιών.

Όλοι οι Άγιοι είναι στηρίζουν τους πιστούς και μεσολαβούν, ώστε να επικοινωνούν οι άνθρωποι με τον Θεό. Μέσα από τη μακρόχρονη παράδοση, ο λαός έχει χαρακτηρίσει κάποιους Αγίους Προστάτες υπέρ κάποιων ανθρώπων ή παθήσεων.

Ο Προφήτης Ηλίας είναι ο προστάτης των γουνοποιών και γουνεργατών. Ο Προφήτης Ηλίας θεωρείται προστάτης των γουνοποιών γιατί με την μηλωτή του (δορά προβάτου από την αρχαία λέξη μήλο = πρόβατο) επιτελούσε θαύματα και με αυτή κτύπησε τον ποταμό Ιορδάνη. Αμέσως σχίστηκε στο μέσο και έγινε δρόμος και πέρασε από ξηράς στην άλλη όχθη μαζί με τον Ελισσαίο και άλλους πενήντα ανθρώπους.

Ο προφήτης Ηλίας τιμάται σε όλους τους ορθόδοξους λαούς, αλλά ιδιαίτερα στην Καστοριά που θεωρείται η κατεξοχήν πόλη των γουνοποιών και γουνεργατών.

Η γέννηση, ο βίος, η συνομιλία για τον Ιησού, το προφητικό χάρισμα, τα θαυμαστά σημεία, το Απολυτίκιο και τα Μεγαλυνάρια του Προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου, από τον Αρχιμανδρίτη της Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου, Αθανάσιο Μισσό.

Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.

Ὁ ἔνσαρκος Ἄγγελος, τῶν Προφητῶν ἡ κρηπίς, ὁ δεύτερος Πρόδρομος, τῆς παρουσίας Χριστοῦ, Ἠλίας ὁ ἔνδοξος, ἄνωθεν καταπέμψας, Ἐλισαίῳ τὴν χάριν, νόσους ἀποδιώκει, καὶ λεπροὺς καθαρίζει, διὸ καὶ τοῖς τιμῶσιν αὐτόν, βρύει ἰάματα. Πηγή: ekklisiaonline.gr

Από την τοπική παράδοση. Ο εορτασμός του Προφήτη Ηλία στην Καστοριά

( Όπως μάς αναφέρει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του ο Νίκος Ρίζος)

Ένα ερώτημα που με βασάνιζε ήταν: Ο Προφήτης Ηλίας είναι προστάτης της γούνας. Γιατί δεν υπάρχει ναός του Προφήτη Ηλία Βυζαντινός ή Μεταβυζαντινός στην πόλη;

Ο ναός του Προφήτη Ηλία Τσαρδακίου είναι της δεκαετίας του 60. Θεώρησα ότι όπως και η Λιτανεία της Εικόνας της Θεοτόκου, θα πρέπει να συσχετίζεται με την περιοχή Πετσιά. Όμως ναός του Προφήτη Ηλία στην περιοχή δεν υπάρχει. Το μόνο που απέμεινε ήταν η έρευνα των εκκλησιών της περιοχής. Οι αποκαλύψεις είναι συγκλονιστικές. Πριν ανεγερθεί ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία στην θέση Τσαρδάκι, ο εορτασμός του Προφήτη Ηλία γινόταν στον Ιερό Ναό του Αγίου Θεολόγου στην θέση “Πετσιά”.

Η ανάλυση του εορτασμού

Γιατί είχε επιλεγεί ο Ιερός Ναός του Αγίου Θεολόγου της περιοχής Πετσιά;

Διότι στην περιοχή “Πετσιά”, υπήρχαν τα βυρσοδεψεία κατεργασίας των δερμάτων και των γουναρικών, τα οποία τα βρήκε η τουρκοκρατία και μετονόμασε την περιοχή σε “ταμπαχανέ” (ταμπαχανέ στα τουρκικά σημαίνει βυρσοδεψείο). Έχει περάσει δε στην ελληνική γλώσσα ως ταμπάκικα. Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι οι Τούρκοι έφεραν τα βυρσοδεψεία της γούνας και την τέχνη αυτής στην Καστοριά. Τα βρήκαν να λειτουργούν στην περιοχή Πετσιά.

Στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της περιοχής “Πετσιά”, δίπλα από την εικόνα της Παναγίας, υπάρχει το εικόνισμα του Προφήτη Ηλία.

Το εικόνισμα δε που βρίσκεται αριστερά του τέμπλου και δίπλα από την Παναγία είναι η εικόνα του Αγίου, όπου σύμφωνα με το εκκλησιαστικό δίκαιο και παράδοση, είναι αφιερωμένος ο συγκεκριμένος Ναός. Άρα, αποδεικνύεται ότι ο Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, είναι αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία. Συνδέεται ο Ναός με την περιοχή “Πετσιά”, με την γούνα, με τον προστάτη αυτής. Συνδέει ταυτόχρονα ο Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου το ιστορικό χωροχρονικό συνεχές με τον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού. Ο ναός είναι του 16ου αιώνα άρα από τον 16ο αιώνα τουλάχιστον και μετά αναδεικνύεται προστάτης της τέχνης της γούνας ο Προφήτης Ηλίας.

Οι Αγιογραφίες του Προφήτου Ηλία από τον Ι.Ν. του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου είναι συγκλονιστικές.

Η Ανάλυση των Αγιογραφιών

Το συγκλονιστικό είναι η ενδυμασία του Προφήτη Ηλία. Φέρει “τζουμπέ” από δέρματα σαμούρια. Δεν υπάρχει προηγούμενο στην αγιογραφία του Χριστιανισμού της Δύσης και της Ανατολής, όπου παρουσιάζεται Άγιος με ένδυμα γούνας. Και μάλιστα με “τζουμπέ” από δέρματα σαμούρια, που είναι το τρίτο προϊόν της τέχνης. Το πρώτο είναι η “γκουτζιούχα” το δεύτερο το φύλλο εξ αποκομμάτων (το πλέτερ). Στην δεύτερη αγιογραφία που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας ο Προφήτης Ηλίας εμφανίζεται με γιακά από Σαμούρι.

Η πιο συγκλονιστική αλληγορία όμως κρύβεται στην φορητή εικόνα που βρίσκεται στον αριστερό τοίχο της Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Είναι μοναδική, δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Σ’ όλες τις λατρευτικές και κοινωνικές αναπαραστάσεις του Προφήτη Ηλία, τόσο στην Εβραϊκή και Μωαμεθανική και Χριστιανική παράδοση αγιογραφία και τέχνη ο Προφήτης Ηλίας αναπαρίσταται να πετάει προβιά από το άρμα του. Στην συγκεκριμένη αγιογραφία πετάει έτοιμο ένδυμα γούνας. Αυτή η μοναδική αναπαράσταση του Προφήτη Ηλία αποτελεί ταυτόχρονα απόδειξη της Ελληνικότητας της τέχνης της γούνας.

Γιατί επιλέχθηκε ως Προστάτης των γουνοποιών ο Προφήτης Ηλίας;

Η ερώτηση αυτή πράγματι είναι σημαντική. Η απάντηση δεν είναι απλή, δηλαδή επειδή φέρει ένδυμα προβιάς. Και άλλοι Άγιοι όπως για παράδειγμα ο Άγιος Ιωάννης φέρει και αυτός προβιά.

Η σύνδεση πηγαίνει πολύ πιο πίσω. Από την τραγωδία του Ευριπίδη “Ορέστης” σε μια στροφή η Επωδός ωδή απευθύνει: ” απ’ αυτό η διχόνοια που έστρεψε το φτερωτό του Ήλιου αμάξι…” Αν αλλάξουμε τον τόνο της λέξης η φράση γίνεται: “απ’ αυτό η διχόνοια που έστρεψε το φτερωτό του Ηλιού αμάξι”. Η αγιογραφία του στο κάτω μέρος της απεικονίζει τον Προφήτη Ηλία επάνω σε άρμα που το οδηγούν φτερωτά άλογα. Άρα, η επιλογή του Προφήτη διασυνδέει την αρχαία ελληνική κουλτούρα το Χρυσόμαλλο Δέρας, τον Ορέστη με τον Χριστιανισμό και το Βυζάντιο. Διατηρείται μέσω του Προφήτη Ηλία η Πολιτιστική κληρονομιά της τέχνης της γούνας.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο “Η τέχνη της γούνας (του Πέλους) από τον μυκηναϊκό πολιτισμό μέχρι σήμερα”. Νίκος Δ. Ρίζος MBA

Ο συγγραφέας Νίκος Ρίζος, γεννήθηκε και κατοικεί στην Καστοριά. Εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, Οικονομικός Σύμβουλος επιχειρήσεων. Είναι εξωτερικός συνεργάτης, Οικονομικός Σύμβουλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Γούνας καθώς και των Πρωτοβάθμιων Συνδικαλιστικών οργανώσεων του κλάδου της Γούνας. Είναι παντρεμένος με την Μαίρη Πετκανά, και πατέρας δύο παιδιών, της Βασιλικής και του Δημήτρη. Διετέλεσε Διευθύνων Σύμβουλος του Ινστιτούτου Ελληνικής Γούνας. Έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην Διοίκηση Επιχειρήσεων. Έλαβε τον τίτλο ΜΒΑ, του Kingston University of London. Έχει εξειδίκευση: α) στα Χρηματιστηριακά Παράγωγα και β) στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα – Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης – του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ελένη Κωστοπούλου