Μέσα από το άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Δημοκρατία” ο Δικηγόρος κ. Δημήτρης Γαρούφας μάς μιλάει για τη Δικαιοσύνη και Μ.Μ.Ε. Όπως αναφέρει ο ίδιος το άρθρο γράφτηκε με αφορμή την τάση των Μ.Μ.Ε. και κυρίως των ραδιοτηλεοπτικών, να κάνουν δίκες στα τηλεοπτικά στούντιο βοηθούμενοι κι από κάποιους (ευτυχώς λίγους) δικηγόρους που μιλούν για υποθέσεις που χειρίζονται και εκκρεμούν στη δικαιοσύνη παραβιάζοντας τις αρχές του λειτουργήματος που υπηρετούν.

Στη χώρα μας συχνά γίνονται καταγγελίες για παραβατικές συμπεριφορές πολιτικών μας που μπορεί μεν σε κάποιες περιπτώσεις να γίνονται σε πλαίσιο νομιμότητας αλλά πληγώνουν το λαϊκό αίσθημα γιατί οι ενέργειες αυτές μπορεί μεν να μην παραβιάζουν ρητά νομικές διατάξεις αλλά σαφώς παραβιάζουν τους ηθικούς κανόνες που πρέπει να διέπουν την συμπεριφορά αυτών που θέλουν να εκπροσωπούν τους πολίτες. Γι΄αυτό επανερχόμαστε στο θέμα της διάκρισης νομίμου και ηθικού με αφορμή και πρόσφατες αναφορές σε πρόσωπα πολιτικών εμπλεκομένων σε σκάνδαλα.

Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε συχνά τη λέξη ήθος λέγοντας «αεί δε το βέλτιον ήθος βελτίονος αίτιον πολιτείας (Πολ. 1337a,18-19) εννοώντας ότι το ήθος δίνει την διάσταση στον πολιτικό και το πολίτευμα, με την έννοια του καλυτέρου πολιτεύματος. Τονίζει επίσης ότι ο πολιτικός είναι υπεύθυνος για την απόκτηση εκ μέρους των πολιτών καλών συνηθειών: «οι γάρ νομοθέται τους πολίτας εθίζοντες ποιούσιν αγαθούς, και το μεν βούλημα παντός νομοθέτου τουτ΄ έστιν, όσοι δε μη ευ αυτό ποιούσιν αμαρτάνουσιν…» (Ηθικ.Νικομ.,1103b,5 k.e)

Επισημαίνει ο Αριστοτέλης ότι έργο των πολιτικών είναι να συνηθίσουν τους πολίτες στην αρετή μέσω της παιδείας και του παραδείγματος διαπιστώνοντας όμως ταυτόχρονα ότι «οι πολλοί των πολιτικών ουκ αληθώς τυγχάνουσι της προσηγορίας. Ου γαρ εισι πολιτικοί κατά την αλήθειαν, ο μεν γαρ πολιτικός των καλών έστι πράξεων προαιρετικός αυτών χάριν, οι δε πολλοί χρημάτων και πλεονεξίας ένεκεν άπτονται του ζην ούτως.» (Ηθικά Ευδήμεια,1216a,23-27). Γιατί όπως επισημαίνει αποστολή του πραγματικού πολιτικού είναι: «βούλεται γαρ τους πολίτας αγαθούς ποιείν και των νόμων υπηκόους (Ηθικ.Νικ.1102a,7-11).

Ο πολιτικός επομένως πρέπει να λειτουργεί ως πρότυπο και πέρα από τους νόμους πρέπει να σέβεται και τους άγραφους νόμους, τους ηθικούς κανόνες που πρέπει να διέπουν την συμπεριφορά του για να μπορεί να λειτουργεί ως πρότυπο. Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η διάκριση νομίμου και ηθικού υπενθυμίζω τον «επιτάφιο λόγο του Περικλέους» όπως τον διέσωσε η απέδωσε ο ιστορικός Θουκυδίδης (σε μεταφρ.Ελ.Βενιζελου): «Εις τον δημόσιον μας βίον αποφεύγομεν την παρανομίαν, από ευλάβεια προ πάντων προς τας επιταγάς των εκάστοτε αρχόντων και των νόμων, εκείνων ιδιως εξ αυτών, όσοι έχουν τεθεί είτε προς υπεράσπισιν των αδικουμένων ,είτε μολονότι άγραφοι, φέρουν αναμφισβήτητο όνειδος εις τους παραβάτας των».

Για να μπορεί ο πολιτικός να λειτουργεί ως πραγματικός πολιτικός κατά τον Αριστοτέλη, δηλαδή ως πρότυπο, πρέπει να συμμορφώνεται όχι μόνο απέναντι στους νόμους αλλά και σε άγραφους νόμους, δηλαδή σε ηθικούς κανόνες που εξασφαλίζουν την διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και κάνουν αξιόπιστους τους θεσμούς αλλά και τα πρόσωπα. Οι κατέχοντες δημόσια αξιώματα πρέπει να λειτουργούν ως πρότυπα αρετής, ως «λυχνία επί όρους κειμένη» για να υπάρχει υψηλό ήθος στην πολιτική ζωή και με το παράδειγμά τους να εθίζουν και τους πολίτες στην αρετή όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης.

Ο Τζων Κέννεντυ στο βιβλίο του με τίτλο «Η Σκιαγραφία των γενναίων» που έγραψε πριν εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ παρουσιάζει την προσωπικότητα 8 Αμερικανών Γερουσιαστών που σε κάποια φάση της πολιτικής τους ζωής χρειάστηκε να πάρουν κάποια δύσκολη απόφαση και υπηρετώντας τον θεσμικό τους ρόλο και με οδηγό την συνείδησή τους πήραν απόφαση κόντρα στην κοινή γνώμη και το κόμμα τους με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Υμνώντας το θάρρος αυτών που είπαν το μεγάλο ΟΧΙ, όπως θα έλεγε ο ποιητής Κ.Καβάφης, χωρίς να υπολογίσουν το προσωπικό κόστος, στην εισαγωγή του βιβλίου του τονίζει: «Στα ιδιωτικά επαγγέλματα, όπως π.χ. στην βιομηχανία, το άτομο έχει το δικαίωμα να προωθεί τα ατομικά του συμφέροντα μέσα στο πλαίσιο του νόμου, για να φτάσει στην καθολική επιτυχία. Αλλά στο δημόσιο βίο απαιτούμε από το άτομο να θυσιάζει τα ατομικά του συμφέροντα για το γενικότερο καλό…».

Συμπερασματικά οφείλουμε να επισημάνουμε ότι όποιος φιλοδοξεί να υπηρετήσει τους πολίτες ως εκπρόσωπός τους οφείλει να λειτουργεί ως καλό πρότυπο και προσφέρει πραγματικά μόνο όταν σέβεται πέρα από τους νόμους και κάποιους ηθικούς κανόνες. Γιατί πρέπει να ξέρει ότι πέρα από τους νόμους που ισχύουν για όλους τους πολίτες αυτόν θα τον δεσμεύουν και κάποιοι άλλοι άγραφοι νόμοι, ηθικοί κανόνες γιατί μόνο αν σέβεται και αυτούς τους ηθικούς κανόνες μπορεί να προσφέρει . Άλλωστε γι αυτό από τα βάθη της ιστορίας μας υπενθυμίζει ο Αριστοτέλης ότι οι νόμοι και οι θεσμοί πρέπει να είναι τέτοιοι σε μια Δημοκρατία που να μην μπορούν να πλουτίζουν οι ασκούντες εξουσία (Πολ.,1308b,32-34): «και τοις νόμοις και τη άλλη οικονομία ούτω τετάχθαι ώστε μη είναι τας αρχάς κερδαίνειν (Πολ.1308b,32-34).

Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης.